Охритска Архепископија

Македонија е библиска земја. Таа е првата земја на европска почва во која апостолот Павле заедно со апостолите Сила, Тимотеј и Лука меѓу 51 и 54 г. го посеал семето на христијанството, а Лидија од градот Тијатир која тогаш престојувала во Фили­пи, е првата македонска, па и европска христијанка.

Меѓу градовите што од времето на најраното христијанство ја носат Христовата светлина и Божјото слово е и Охрид. Македонската православна црква се гордее со своите корени кои допираат дури до X в., кога Охридската епископија добила ранг на архиепископија. Црквата на св. Климент, тој храм на љубовта, доброто и мирот, живее до денес. Таа во својата бурна, илјадагодишна историја бележи високи дострели, подеми, длабоки кризи, негирања, укинувања, но и повторни оживотворувања, воскреснувања.

Шеесет години по смртта на св. Климент, во 976 г., по успешното окончување на второто востание, Самуил од моќната Византија оттргнува огромна територија населена со Словени (од Солун до Задар, од реката Бистрица до Сирмиум), создава силна македонска држава и се прогласува за цар. Неговото царство е израз на духовните стремежи на св. Климент и Наум. За своја престолнина Самуил ја одбира Преспа, а за прв архиепископ го прогласува Герман – Гаврил. Некои историчари сметаат дека Самуил ја подигнал Охридската архиоепископија во ранг на Патријаршија, но непобитен факт е дека тој се изборил за автокефалноста на Црквата.

По смртта на Герман, седиштето на Архиепископијата повторно се враќа во Охрид, во Катедралната црква Св. Софија што ја изградил Самуил. Последен поглавар на Охридската црква до пропаѓањето на Самуиловото царство во 1018 г. бил Давид (според Хрониката на Ј. Скилица).

Византискиот цар Василиј II го вратил достоинството на црквата во Архиепископија и за архиепископ го прогласил знаменитиот Јован Дебарски, првиот македонски поглавар во Византија, а пред тоа игумен на манастирот Св. Богородица кај Дебар. Тој е основач и ктитор на манастирот Св. Јован Бигорски (околу 1020 г.). Како мудар и морален човек бил особено почитуван од народот, а како поглавар во историјата на Охридската архиепископија се смета за еден од најдобрите. Неуморно се борел за зачувување на автокефалноста на Архиепископијата и на дадените економски привилегии кои животот во селата го направиле поподнослив. Јован останал поглавар се до својата смрт и го надживеал не само Василиј II, туку и неговите наследници, а починал дури за време на третиот наследник на Василиј, Михаил IV Пафлагонец. По смртта на Јован во 1037 г. на тронот на Охридската архиепископија веќе не се наоѓаат словенски поглавари.

Со пропаѓањето на Византија во 1204 г., доаѓа XIII век, исполнет со војни, политички промени и страдања. Со освојувањето на Македонија српскиот цар Душан Силниот го зазема и Охрид во 1334 г. Кон крајот на XIV век, сите македонски кнежевства потпаѓаат под османлиска власт, па нивната судбина ја дели и Охридската архиепископија.

Advertisement

Првиот архиепископ под турска власт е Матеј, кој успева да го легализира правниот статус на Црквата. Меѓутоа, црковната организација слабее, осиромашува, а заедно со нив и духовниот живот. Во борбата за автокефалност особено се истакнале архиепископите Гаврил, Атанасиј и Јоасаф. Во половината на XVIII век борбите завршиле неуспешно, па шест месеци по укинувањето на српската црква, во 1767 г. била забранета и работата на Охридската архиепископија.

Точно по две столетија исполнети со борба за сопствена држава, на III Македонски црковно-народен собор одржан на 18 јуни 1967 г. во црквата Св. Софија во Охрид, Македонската православна црква како наследничка на Охридската архиепископија ја прогласи својата автокефалност, а нејзин прв архиепископ стана г. г. Доситеј.

Архиепископи

1. Климент Охридски ( 886 – 916 )
2. Јован I (1018-1037)
3. Лав (1037-1056)
4.  Теодул I (1056-1065)
5. Јован II Лампинос (1065-1078)
6. Јован III Аинос (1079 – 1084)
7. Теофилакт (1084-1108)
8. Лав Мунг (1108-1120)
9. Михаил Максим (1120 – 1143)
10. Јован IV Комнин (1143-1160)
11. Константин I (1160 -1170)
12. Јован V Каматир (1183-1216)
13. Димитар Хоматијан (1216- 1234)
14. Јоаникиј (за време на царот Иван Асен II )
15. Сергеј (за време на царот Иван Асен II )
16. Константин II Кавасила (1255-1259) и (1260-1282)
17. Јаков Проархиј (1275-1285)
18. Адријан (втората половина на XIII в.)
19. Генадиј (за време на императорот Андроник Постариот)
20. Макариј (за време на императорот Андроник Постариот)
21. Григориј I (за време на императорот Андроник Постариот)
22. Антим Метохит (1341-1346)
23. Николај I (1346-1347)
24. Григориј II (1364/65-?)
25. Матеј (се споменува 1408)
26. Никодим (се споменува 1452)
27. Доситеј I
28. Доротеј (се споменува 1466)
29. Марко Ксилокараф (1466-?)
30. Николај II
31. Захариј (се споменува 1486)
32. Прохор (1528-1550)
33. Симеон (1550)
34. Никанор (се споменува 1557)
35. Пајсиј (се споменува 1565)
36. Партени j I
37. Софрониј (се споменува 1567)
38. Гавриил (се споменува 1572)
39. Tеодул II (се споменува 1588)
40. Григориј II (се споменува 1590)
41. Јоаким (се споменува 1593)
42. Атанасиј I (се споменува 1596)
43. Валаам (се споменува 1598)
44. Нектариј I (1598-1613)
45. Митрофан (се споменува 1614)
46. Нектариј II (се споменува 1616)
47. Порфириј Палеолог (се споменува 1624)
48. Георгиј (се споменува 1617)
49. Јоасаф (се споменува 1628)
50. Аврамиј Месапс (се споменува 1629)
51. Мелетиј I (се споменува 1637)
52. Харитон (се споменува 1643)
53. Даниил (се споменува 1650)
54. Дионисиј I (се споменува 1652)
55. Атанасиј II (се споменува 1653)
56. Пафнутиј
57. Игнатиј I (се споменува 1660)
58. Арсениј I (се споменува 1663)
59. Зосим (1663-1670)
60. Панарет (се споменува 1671)
61. Нектариј III (се споменува 1673)
62. Игнатиј II (се споменува1676)
63. Теофан (1676)
64. Мелетиј II (1676-1677)
65. Партениј II (1677-1683)
66. Григориј III (1683-1688)
67. Герман (1688-1691)
68. Григориј IV (1691-1693)
69. 6Игнатиј III (1693-1695,1703-1706)
70. Зосим II (1695-1699, 1707-1708)
71. Рафаил (1699-1702)
72. Герман (1702)
73. Дионисиј II (1706, 1709-1714)
74. Методиј I (1708)
75. Филотеј (1714-1718)
76. Јоасаф II (1719-1745)
77. Јосиф (1746-1752)
78. Дионисиј III (1752-1756)
79. Методиј II (1757-1758)
80. Кирил (1759-1762)
81. Иеремија (1763)
82. Ананиј (1763)
83. Арсениј II (1763-1767)
84. Доситеј II (1958-1967)