ЛЕГЕНДИ
Петар Попарсов

Петар Попарсов (21. Х. 1872 – 1. I. 1941) е македонски револуционер и културно-национален деец, еден од основачите и идеолозите на Македонската Револуционерна Организација (МРО). Автор е на првиот Устав на МРО и познатата публикација „Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници“. Тој е еден од главните редактори на списанието „Лоза“ во кое се застапува за македонската самобитност и изградување на самостојна и независна држава на македонскиот народ.

Петар Попарсов е роден на 21 октомври 1872 година во селото Богомила, Велешко. Основно образование завршува во родното место, а потоа три години учи во Велес (1881 – 1884). Во учебната 1884/85 година се запишал во Солунската гимназија „Св. Кирил и Методиј“. Како еден од антиегзархиските бунтовници, заедно со поголема група ученици од Солунската гимназија, во учебната 1888/89 година се префрла на школување на Великата школа во Белград. Меѓутоа за првпат ја согледува манипулацијата на пропагандата во Белград и заедно со група македонски ученици заминуваат за Софија. Попарсов го продолжува своето образование на Вишото училиште на Историско-филолошкиот факултет во Софија, каде дипломира во 1892 година.
Додека Попарсов се` уште студирал во Софија, од солунските и белградските бегалци се создава јадрото на „лозарското движење“. Кон крајот на 1890 година, Попарсов со Даме Груев и други учествува во формирањето на „Тајната дружба“ од која потоа се создава Младата македонска книжевна дружина (ММКД). Групата во која покрај Попарсов се наоѓаат Георги Баласчев, Георги Белев, Климент Караѓулов и други од јануари 1892 година почнува да го издава својот орган „Лоза“, а Попарсов е еден од главните нејзини редактори и соработници.
Попарсов и неговите соработници свесни дека секој што од надвор ќе им ја подари слободата, ќе им ја земе и земјата, како и тоа дека ослободувањето на Македонија може да стане само со сопствени сили, работат на испраќање на свои членови во Македонија за да таму на лице место во согласност со условите да подготват терен за револуционерното движење.
Ваквата национална концепција на „Лозарите“, како и јасната македонско-сепаратистичка и јазично-правописна тенденција промовирана уште во првиот број на списанието, во бугарската јавност предизвикуваат кампања против „македонскиот национален сепаратизам“. Набрзо потоа, дружината и списанието „Лоза“ биле спречени да дејствуваат.
По растурањето ММКД и забраната на списанието „Лоза“, Попарсов се враќа во Македонија и најпрво предава во Скопската гимназија (1892/1893), а потоа се вработува како професор во Солунската гимназија (1893/1894). Тука тој повторно се сретнува со своите старите познаници, меѓу кои и со Даме Груев.
Во есента 1893 година, меѓу младите македонски интелектуалци Даме Груев, Иван Хаџи Николов и Антон Димитров се развива идејата за да се соберат сите сили на разединетите групи и да се формира силна револуционерна организација способна да ја ослободи Македонија. За таа цел тие ги повикуваат Петар Попарсов, Христо Татарчев и Христо Батанџиев да учествуваат на основањето на организацијата.
Првиот чекор е направен на 23 октомври 1893 година, во куќата на солунскиот книжар Иван Хаџи Николов, каде покрај него на состанокот присуствувале: професорите Даме Груев, Христо Батанџиев и Петар Попарсов, потоа лекарот Христо Татарчев и учителот Антон Димитров. На состанокот била разгледана неопходноста од политичка активност во Македонија, како и условите за развивање на револуционерната дејност, со што биле поставени основите на Македонската револуционерна организација (МРО).
Веќе на вториот состанок на почетокот на 1894 година. Попарсов добива задача да изработи проект на Устав, кој потоа бил прифатен од Организацијата. Во август 1894 година, како член на ЦК на МРО, Попарсов присуствува на организационата средба во Ресен, каде било решено во општинските и егзархиските училишта да се постават учитали на организацијата за да може да се шири револуционерното дело меѓу македонскиот народ. Истата година (1894), под псевдонимот Вардарски, Попарсов ја објавува брошурата „Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници“ во која тој го критикува режимот на Стефан Стамболов и Бугарската егзархија и ги претставува основните концепции на Програмата на МРО.
Во текот на својата дејност во МРО, следејќи ги насоките од организациската средба во Ресен Попарсов работел како егзархиски чиновник во Велес (1895), потоа учител во Прилеп и претседател на прилепскиот околиски комитет (1896), главен учител на егзархиското училиште во Штип и претседател на Окружниот Комитет на ТМОРО (1896/7).
Во 1896 година Петар Попарсов активно учествува на Солунскиот Конгрес на МРО, но, по Виничката афера во 1897 година бил уапсен и обвинет за организирање на востание. Попарсов бил осуден на 101 година робија, а казната ја издржувал во Подрум кале во Мала Азија. По амнестијата во 1902 година Попарсов ја продолжува револуционерната дејност во Велешко, но спроти Солунските атентати во април 1903 година повторно е уапсен во Велес и затворен во Скопскиот затвор од каде излегува еден ден пред објавувањето на Илинденското востание.
Излегувајќи непосредно пред почетокот, Попарсов останува на страна за време на Илинденското востание. Работи како учител во Скопје во учебната 1903/ 04 година, а потоа во Солун. Повторно станал член на ЦК на ТМОРО, но набргу потоа се повлекува. Во јули 1904 година оди во родното село, а во август е поставен за надворешен претставник на ТМОРО во Софија. Во 1905 година, на Рилскиот конгрес бил избран за член на Задграничното претставништво и учествува во дејноста на организацијата се` до нејзиниот расцеп.
По убиството на Сарафов и Гарванов во 1907 година, Попарсов како приврзаник на левицата бил уапсен во Софија, но наскоро бил пуштен од затвор и во мај 1908 година се враќа во Скопје. Во 1909 година се вклучува во задушувувањето на султановата контрареволуција, а потоа го поддржува Теодосиј Гологанов повторно да се кандидира за Скопски митрополит. Кратко време работи како учител, а потоа и како директор во Педагошкото училиште Скопје.
Во текот на 1910 година, Попарсов учествува во работата на Народната Федеративна Партија и зема активно учество во подготовките и спроведувањето на изборите за Отоманскиот парламент, но не го добива потребниот број гласови за пратеник. Тој се залага заедно со Крсте П. Мисирков и со бившиот скопски митрополит Теодосија Гологанов, да се отвори македонска Висока педагошка школа во Скопје.
По избувнување на Првата Балканска Војна и окупацијата на Македонија, Попарсов се засолнува во Велес. Во текот на декември 1912 година, заедно со Димитрија Чуповски ја организира Општомакедонската конференција за спас на окупираната Македонија. На средбата на која присуствуваат Ангел Коробар, Ризо Ризов, Александар Мартулков и други, било решено Македонската колонија во Петербург да ги застапува македонските интереси во странство, но неговиот обид со Чуповски да заминат во Париз и Лондон за да ја запазат целоста на Македонија бил спречен.
По Букурешкиот договор во 1913 година, Попарсов се преселува во Бугарија и станува учител во софиското село Костенец. Тука работи како учител и директор на училиштето се` до пензионирањето во 1929 година, кога со својата сопруга се преселува во Софија.
Попарсов бил член на Привременото претставништво на обединетата поранешна ВМРО во Софија и потписник е на Апелот од 15. III. 1919 година, со кој се бара воспоставување на самостојна независна држава на Балканот во нејзините природни и географски граници. По Версајскиот мировен договор, наполно разочаран од конечната поделба на Македонија, тој целосно се повлекува од јавниот и политичкиот живот.
Петар Попарсов умира во Софија на 1 јануари 1941 година.
ЛЕГЕНДИ
Александар Кошка ( 1873 – 1907 )

Роден е роден 1873 година во влашкото село Гопеш, Битолско. Во Битола се школува во Романската гимназија, а потоа студира медицина во Букурешт.
Во 1902 година се враќа во Македонија и се вклучува во редовите на ВМОРО. Во 1903 година е во четата на Парашкев Цветков. Бил еден од најактивните Власи – членови на ВМРО. Како пелистерски војвода тој со својата чета учествувал во Илинденското востание и во борбите по Востанието.
Загинува со уште четворица свои четници кај селата Сливница и Курбиново, Ресенско, на 22 мај 1907 година.
Васил Балевски за него рекол:
Власите беа во нашата организација, комитетите им беа согласни централно. Војвода им беше Александар Кошка, одличен човек.
ЛЕГЕНДИ
Александар Китанов – Сандо

Александар (Сандо) Китанов (1881 –23. XII 1906) е македонски учител, револуционер и војвода.

Бил активен член на Македонската револуционерна организација (МРО), учесник во Аферата Мис Стон и четник во четите на Гоце Делчев и Крсто Асенов. По Илинденското востание бил војвода во Кукушко и во Малешевско. Загинал заедно со Даме Груев во борба против османлиската војска на врвот Петлец кај с. Русиново.
Александар Китанов е роден во 1881 година во горноџумајското село Лешко, Пиринска Македонија. Учел во егзархиското училиште во Горна Џумаја, а потоа во 1898 година завршил педагошко училиште во Скопје. По завршувањето на педагошкото училише извесно време работел во родното место, а од 1900 година работел во егзархиското училиште во Горна Џумаја.
Неговиот брат Петар Китанов бил активен деец на Македонската револуционерна организација и Александар познат како Сандо Китанов уште како ученик станал член на градскиот комитет ма Организацијата во Горна Џумаја.
Во 1901 година, Санде учествувал во аферата Мис Стон. Тој станал четник во четите на Гоце Делчев и Крсто Асенов. По Илинденското востание бил војвода во Кукушко и во Малешевско. Го придрушувал Даме Груев за време на неговата обиколка низ Македонија.
Во средината на делември 1906 година Санде Китанов заедно со Даме Груев, Горги Карчев. Георги Поп Стојанов, Владимир Чопов тргнале во правец на Малешевијата. Уште на самиот почеток тие биле поткажани и била организирана потера по нив. На 22 делември 1906 година четата ноќевала во беровското село Русиново, кое било опколено од многуброен аскер.
За да не настрада невино население, македонските револуционери другиот ден рано утрото на 23 декември 1906 година побрзале да се извлечат од селото при што дошло до престрелка. Прв бил убиен Георги Поп Стојанов, а потоа бил погоден и војводата Сандо Китанов, кој пред да почине извикал „Браќа умирам, да живее Македонија“. Првично Карчев и Даме Груев се извлекуваат но на стотина метри од врвот Петлец паѓаат во нова заседа и загинваат.
Нивната смрт е опеана во малешевската народна песна „Низ Петлец идат трима војводи“
Низ Петлец идат трима војводи
идат и питат за Русиново.
Првиот беше тој Дамјан Груев,
вториот беше Атанас Карчев,
третиот беше Сандо Китанов,
идат и теглат за Русиново.
Куга спандаха во Русиново,
там ѝ дочека Коле Чукаров.
Ка ѝ дочека, они питаха
за чорбаџи Димо Алаџозов,
Алаџозов, прочут чорбаџија.
Куга четата ја разместиха,
војводите у Димо хојдоха.
Бог да убие наште ишпиони,
што предадоха славната чета,
славната чета, чујен војвода,
чуен војвода – Дамјан Груев!
Турци дојдоха, село заградиха,
Турци дојдоха, село опсадиха.
Догледала ѝ првата стража,
првата стража од бела скала,
па си соопшчава на војводата:
– Ајде војводо, ајде Дамјане,
Русиново здраво опсадено,
здраво опсадено од Турците,
Дамјан се спрема, хладно говори:
– Ајде другари, ајде четници,
дојде време борба ќе водиме,
борба ќе водиме в Русиново.
Дедо Димо вратата отвори,
ка врата отвори, пушка пукна,
пушка пукна – Димо мртов падна!
Димо падна, бабата му рипна,
бабата рипна и мртва падна,
Дамјан се реши, пушката зема:
– Ај со мене, ништо не чекајте!
Борба се почна, село се дими,
село се дими, децата пискат
децата пискат, мајките плачат,
четници излагат, кај ка може,
четници излават, се спасават.
Ка прирапаја прво ја паднал,
прво ја паднал Сандо Китанов,
Сандо Китанов прва жртва бил,
Атанас Карчев напред си врви
и след него иде Дамјан Груев,
Дамјан ранија, на Карчев дума:
– Оди Атанасе, спасавај се!
Спасавај се, кој како знае!
Карчев му вели, вели говори:
– Крачка не тргам јазе од тебе!
Карчев говори на Мирчо Чопов:
– Ти го знаеш, Мирчо, зборниот пункт,
не ме чекај, Дамјан не оставам.
Куга четниците излегоха,
Дамјан и Атанас останаха,
двата останаха дор погинаха,
Турци ѝ гонат, свето се памети!
Зачекала и онаја војска
турската војска од Безгашчево.
И они не се могли да идат,
они са душа они оставили
на Трнков преслав, при таја чешма.
ЛЕГЕНДИ
Александар Евтимов (1874 – 1939)

Александар Евтимов (1874 – Софија, 1939) е македонски револуционер, преспански и прилепски војвода на ТМОРО, учител и публицист. Учествувал во Илинденското востание како началник на Горското начелство за Буфскиот револуционерен реон. Во 1910 година, како член на Битолскиот окружен комитет, бил уапсен и осуден на смрт, а потоа казната му била заменета со доживотна робија. Во 1911 година успеал да избега од затворот и емигрирал во Бугарија. Во Првата балканска војна се вратил со своја чета и учествувал во изгонувањето на османлиските власти од Битола. Од 1926 година, Рвтимов ја предводел Разузнавачката организација на ВМРО за Битолскиот округ.

Александар Евтимов е роден во 1874 година во Битола. По завршувањето на средно образование, тој бил назначен за учител во Леринското село Буф, каде предава во текот на 1895 и 1896 година. Во исто време, тој развил револуционерна активност во Леринскиот реон. Подоцна, Евтимов бил избран за раководител на Леринскиот револуционерен округ на Македонската револуционерна организација.
Од 1899 година Евтимов учителствувал во Битола, каде ја продолжува својата револуционерна активност. Таму бил избран за член на Месниот комитет, а во 1900 година и во Окружниот револуционерен комитет на Македонската револуционерна организација. Истовремено тој е раководител и на училишната револуционерна организација во Битолската гимназија, од која излегуваат дејци на организацијата како Христо Силјанов, Лазар Москов, Илија Талев и други.
На 1 април 1903 година, Александар Евтимов преминал во илегала и како началник на Горското начелство за Буфскиот револуционерен реон учествувал во Илинденското востание. За време на востанието дејствувал во Буфско и Горна Преспа.
По востанието Евтимов ја продолжил својата револуционерна дејност. Од 1908 година е член на Окружниот револуционерен комитет во Битола, а во декември 1909 година заради убиството на ренегатот Јово Јовановиќ бил уапсен заедно со Георги Попристов, Георги Николов, Павел Христов, Аце Дорев и Милан Матов. По два месеца затвор, сите биле ослободени од воениот суд.
Во 1910 година, за време акцијата за собирање на оружјето, Александар Евтимов повторно бил уапсен и осуден на смрт, но потоа неговата казна била заменета со доживотна робија.
Во 1911 година ток успеал да избега заедно со Георги Поп Христов и Васил Клисаров од Крушево од затворот во Ајдин, Мала Азија, а потоа емигрирал во Бугарија.
Во 1912 година Александар Евтимов учествувал во Првата балканската војна. Тој се вратил со своја чета во Македонија и учествувал во изгонувањето на османлиските власти од Битола.
По Првата светска војна Евтимов живеел во Бугарија и го поддржувал Привременото претставништво на поранешната обединета Внатрешна револуционерна организација.
Во периодот на 1925 до 1927 година Ѓорѓи Поп Христов како член на ЦК на ВМРО со своите чети дејствува во Битолско заедно со Петар Шанданов и Крум Петишев, каде имаат неколку вооружени судири со српските и грчките војски. Како председател на Битолскиот револуционерен округ Поп Христов организирал цела една мрежа на членови на ВМРО кои вршеле разузнавачка дејност во интерес на Организацијата. Тие ги следеле активностите на српските и грчките власти во Битолскиот округ.Така, од 1926 година, Александар Ефтимов, ја предводел Разузнавачката организација на ВМРО за Битолскиот округ.
Александар Евтимов починал во Софија, во 1939 година.
-
Вести1 month ago
ШОКАНТНО ОКТРИТИЕ! Научно докажано: Македонците се првите луѓе во Европа
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА1 month ago
ЗА НИВ БИЛ МАКЕДОНЕЦ: Комити кои го преживеале Илинден во 1960 година му оддаваат почит на Пиринскиот цар Јане Сандански
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА2 months ago
Портрет на прилепско семејство од 1793 година ја ништи бугарската и грчката пропаганда против Македонците
-
НА ДЕНЕШЕН ДЕН1 month ago
Во Влахи во Пиринска Македонија е роден македонскиот револуционер, Пиринскиот цар, Јане Сандански
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА1 month ago
Германскиот историчар Лоникер во 1578 година ги наведува Македонците како засебен народ
-
Вести2 months ago
ЛАВРОВ НАВОДНО ЈА „ПОПАРИЛ“ ГРЦИЈА: ВРШИТЕ ТЕРОР КОН МАКЕДОНЦИТЕ И МАКЕДОНИЈА А НАС ЌЕ ТИ ПРЕДАВАТЕ ДЕМОКРАТИЈА?
-
Вести1 month ago
МАЈМУНСКА СИПАНИЦА– ДАЛИ ЗАПОЧНУВА НОВА ПАНДЕМИЈА?
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА2 months ago
ГЕРМАНСКА МАПА ОД 1940-ТА: Македонците во Македонија претставени како засебен мнозински народ, Бугари немало ни за бугарските сојузници