Вести
Венко Андоновски: Зошто ни Грците ни Бугарите не го присвојуваат македонскиот Хомер?


Григор Прличев е најобразованиот и најталентираниот писател на македонскиот деветнаесетти век, трагична фигура на гениј без своја татковина и свој кодификуван јазик, како и сите наши преродбеници.
На 25 март 1860 година, на големиот поетски конкурс во Атина, патријархот на грчката романтичарска поезија и критичарот Рангавис, соопштува дека победник на конкурсот е поемата „Сердарот“ („О Арматолос“), напишана на беспрекорен грчки јазик. Во тој миг тој не знае дека добитникот е Македонец од Охрид, студент по медицина во Атина, Григор Прличев, за кого во преполната сала угледни поети што очекуваат резултати – нема столче за да седне. Според мислењето на Рангавис, Прличев е најголемиот епски поет во Грција во деветнаесеттиот век – „втор Хомер“ (девтерос Омирос); тој тврди дека „поемата е творба на чудотворно длето и дека секој стих таму е чист бисер.“
Тој збор – „длето“, Рангавис го употребува без да може да знае за она длето на Пејчиновиќ што длабело по камењата, само за да остави сигнали до потомството и да го зачува родот од заборавот, а за кое пишував минатиот пат. Рангавис не можел ниту да претпостави дека вториот Хомер, Македонец од Охрид, нема да им подлегне на славата и на понудата да ги продолжи студиите во Западна Европа на грчка сметка, дека ќе ја одбие понудата да стане светски човек (се разбира како Грк) и дека, наместо во Оксфорд, ќе се врати во својот темен Охрид, за конечно да се пресмета со елинофилството, затоа што длабоко во себе знае дека не е Грк. Поттик плус ќе биде веста за смртта на неговите учители, браќата Миладиновци, кои поради грчките (фанариотски) клевети дека се руски шпиони, завршуваат во цариградските зандани.
Така, овој „нервик“, како што за себе вели, доброволно менува европска слава за македонска мачна просвета. Знаејќи дека не е Грк, тој утеха ќе најде во заедничката словенска борба (македоно-бугарска) против Патријаршијата, но конечно, кон крајот на својот живот ќе се разочара и од Егзархијата, сфаќајќи дека таа го задушува македонството.
Склон кон меланхолија и рицина, овој Хомер без свој јазик, по низата мечтаења да создаде општ словенски јазик (еден вид словенски „есперанто“) на кој се обиде да ја препее својата поема, резигнирано ќе констатира дека на грчки пеел како лебед, а на својот јазик не може да пее ни како був! Трагедијата на некодификуваниот литературен јазик се гледа низ судбините на сите македонски просветители на деветнаесеттиот век, но најсилна е кај Прличев. Овој поет, растргнат меѓу една голема и славна култура (на која ѝ одржува лекција по поезија и стилистика) и домашната непросветеност, ќе работи деноноќно како учител и проповедник, но често ќе паѓа и во разочарување од сопствениот народ, оној за чие добро ја жртвувал личната слава, а попаѓал и во зандани. Во едно писмо ќе запише: „Ако народот беше развит, то би ми воздигнал (не се срама да го река) монумент“.
Поемата на Прличев денес ја имаме на македонски јазик во два препева: на Георги Сталев и на Гане Тодоровски. Таа поема е дел од европските книжевни вредности и стои рамо до рамо со најголемите дела на јужнословенскиот романтизам: „Горскиот венец“ на Његош кај Црногорците или „Смртта на Смаил-ага Ченгиќ“ на Мажураниќ кај Хрватите. Но не е напишана на македонски. Тоа е трагедијата на Македонецот во деветнаесеттиот век: тој е лингвистички поеманципиран од сите соседни народи и нивните шовинистички пропаганди, зашто во секое време говори и пишува, дури и беспрекорно – на бугарски, српски, грчки. Но тоа не е неговиот јазик, неговата „звучна татковина“. До кодификацијата ќе мора да се чека уште осум децении, од оној момент кога Прличев го понесува лавровиот венец околу вратот.
Човекот кој е автор на поемите „Сердарот“ (1860) и „Скендербег“ (1861), „Автобиографијата“ (1885), преведувачот (во обид) на Хомеровата „Илијада“ и „Одисеја“, на „Ослободениот Ерусалим“ на Торквато Тасо и „Бесниот Орландо“ на Лудовико Ариосто, со пламена народна акција и проповеди, со учителствување, со жива и пишана реч – ќе биде пресуден фактор за конечниот пораз на елинофилството во Македонија. Елинизмот е поразен токму од оној што на елински пееше како лебед, и тоа токму во – Охрид, неговиот роден град.
Прличев постепено го осознава својот македонски идентитет. Постојат и пишани документи во кои тој, внимавајќи на опасноста што подоцна, по поразот на елинофилството демне и од бугарска страна, доста вешто, но и јасно говори за себе како Македонец, користејќи ја метафората „мајка Македонија“ (како во словото за Кирила и Методија што го држи во Солун):
„Мајка Македонија многу е ослабната. Откако го породи великаго Александра, откако ги породи светите Кирила и Методија, оттога мајка Македонија лежи на своето легло ужасно изнеможена, совршено примрена Мајка што родила великаго сина, но дали ќе може да роди и другего? Затоа толку ретко се на светот великите мажи. Цели просветени држави во текот на педесет години одвај можат да произведат еден велик маж.“
Конечно, она прво „не“ на Грците, кога одбива сјајна кариера на студент во Оксфорд, Прличев им го повторува, во „културен“ стил, и на Бугарите. На поканата да соработува во софискиот политичко-општествен и книжевен весник „Балкан“, тој одговара:
„Вашето канење да учествувам во издавањето на в-к ,Балкан’, колку и да беше скокотливо за мене, долго време, меѓутоа, се борев со својата волја: да примам или не? Моите слаби сили не одговараат на мојата горешта ревност. Лишен од секаков бугарски речник, оригинален во јазикот, стародревен во правописот… уште повеќе ослабнат од долгогодишното и бесплодно елинско учење, од судски расправања со несвештени свештоначалници, од ужасни темници, од тежината на годините и на веригите, огорчен од груби критики, изнурен од расипаниот воздух на лошо соградени и лошо поддржувани училишта, а притоа презадоволен од учителската плата, грижен за напредокот на 117 ученици, зафатен со по пет часа на ден со професијата своја, професија по моему многу посериозна од секоја друга (…) – имав право, или подобро да кажам, должен бев да се одречам.“
Суштината е во онаа стилска мајсторија, првата подметната реченица: Лишен од секаков бугарски речник, оригинален во јазикот, стародревен во правописот… Никаде не сум прочитал поубава дефиниција за македонскиот јазик: 1. лишен од бугаризми, 2. оригинален и 3. стародревен! Прличев, наведувајќи во наниз сто други лажни причини за одбивањето, додека се сетат Бугарите, им кажува уште во првата реченица дека не е Бугарин, туку Македонец. Е затоа не го бараат ни Грците ни Бугарите. Би сакале да го заборават. И кога веќе Бугарите тврдат дека учителите на Прличев биле Бугари (а за нив тој се откажа од светска слава), зошто да не им го дадеме и ученикот? Со она негово тврдење дека е „лишен од секаков бугарски речник“. Би било убаво нашата комисија за заедничка историја на следниот состанок да им го понуди Прличев на Бугарите, а и на Грците. Да видиме малку како изгледа историски нервен слом на дело.
Вести
НБ: Продолжува трендот на раст на плаќањата со платежни картички и е-кредитни трансфери

Граѓаните продолжуваат со зголемена употреба на дигиталните канали за вршење на плаќањата, а особено на употребата на платежните картички и мобилните апликации за електронско иницирање на кредитните трансфери и во првиот квартал од 2022 година, соопшти Народната банка.
Бројот на трансакции извршени во земјата со платежни картички издадени кај нас пораснал за 15,8 отсто на годишно ниво, додека вредноста на извршените трансакции пораснала за 13,2 процента. Забележан е годишен раст на бројот на плаќањата со платежни картички на физичките места на продажба за 19,5 отсто, како и годишен раст од 8,7 проценти на виртуелните (интернет) продажни места.
Кај кредитните трансфери, исто така, забележан е годишен раст, како кај бројот на трансакции, така и кај вредноста. Во првиот квартал од 2022 година, граѓаните извршиле 17 проценти повеќе плаќања преку кредитни трансфери, додека вредноста на трансакциите била повисока за 28,6 отсто.
Електронското банкарство и неговата употреба при иницирањето на кредитните трансфери, продолжува да расте и во првиот квартал од 2022 година. Електронски иницираните кредитни трансфери забележаа раст од 9,5 отсто на годишна основа. За извршување на плаќањата, граѓаните особено ги користеле мобилните апликации со кои извршиле над една половина од вкупниот број на електронски иницирани кредитни трансфери. Притоа, бројот на плаќањата извршени со мобилен телефон пораснал за 18,4 отсто на годишна основа. Истовремено, значително поумерен годишен раст со 1,7 проценти е забележан кај употребата на компјутерите за извршување плаќања.
Податоците за платежната статистика за првиот квартал од 2022 година се достапни на https://www.nbrm.mk/platiezhna_statistika.nspx.
Вести
Бислимовски тврди дека за 98,8 отсто од домаќинствата струјата ќе поскапи во просек за 7,4 отсто

Претседателот на Регулаторната комисија за енергетика Марко Бислимовски денеска уште еднаш повтори дека просечната цена на струјата за 98,8 проценти од домаќинствата ќе се зголеми за 7,4 проценти, а само оние 1,2 отсто кои трошат енормно, ќе плаќаат енормно.
– РКЕ воведе концепт на блок тарифи со цел да им се помогне на најранливи категории на потрошувачи, но да им се помогне и на домаќинствата што немаат друг избор и друг начин за греење освен електрична енергија и поради тоа блоковите ги проширивме само во висока тарифа до 1050 киловатчасови. Проверете во која било земја во регионот дали има толку високи блокови. Јас ви тврдам најодговорно и цврсто стојам позади тоа дека блоковите кои се определени во Македонија се највисоки во регионот, изјави Беслимовски, одоговрајќи на новинарско прашање на денешниот МЕФ Македонски енергетски форум 2022 што се одржува во Охрид.
Тој тврди дека кај 59,9 проценти од потрошувачите во зимскиот период зголемувањето ќе биде 6,6 проценти, кај 20-30 проценти ќе биде од 6,6 до 8,7, кај три проценти од 8,7 до 11,2 а кај тие што трошат многу ќе биде од 11,2 до 99-100 проценти.
– Во однос на читањето на броилата граѓаните да бидат сигурни дека на никој нема да му одговара да се одолговлекува читањето на броилото. Значи, првиот блок е 210 киловатчасови за пресметковен период од 30 дена. Доколку операторот на мрежата бил неодговорен и го прочитал броилото не за 30 туку за 300 денови за тој потрошувач првиот блок ќе биде 300 дена по 7 киловатчасови на дневно ниво ќе биде 2.100 киловатчасови. На граѓаните ќе им одговара дури и да не се чита толку редовно бидејќи блокот ќе се зголемува. Затоа ви кажувам, за 300 дена ако не се прочита броилото првиот блок не е 210 киловатчасови, туку е 2.100 киловатчасови. Значи, направен е концепт којшто постојано ќе прави притисок врз ЕВН да ги отчитуваат броилата. Колку се зголемува времето на отчитување толку секој блок се зголемува за тие денови, посочи Бислимовски.
РКЕ, според Бислимовски е назависно, и затоа очекува дека опозицијата нема постојано да врши притисок врз неа.
Тој очекува да нема криза ниту во снабдувањето со нафта и нафтени деривати.
– Во однос на нафтата ние сме стопроцентно увозна земја, 80-90 проценти ги увезуваме од Грција и според оние сознанија кои ги имаме, нема проблеми во Грција во однос на производството на сите нафтени деривати. За жал, на тие работи ние како држава не можеме да влијаеме. Сигурен сум дека ќе се направи се да нема енергетска криза во однос на снабдувањето со нафтените деривати, рече првиот човек на РКЕ
Вести
ДКСК ќе ја одржи 71-та седница

Државната комисија за спречување на корупцијата (ДКСК) денеска ќе ја одржи 71-та седница. На дневен ред, како што соопштија од ДКСК, е измена и дополнување на Упатството за рангирање на предметите за постапување на ДКСК по основ на доставени пријави бр. 03-2233/1 од 12 февруари 2021 година, како и работа по конкретни предмети.
-
Вести1 month ago
ШОКАНТНО ОКТРИТИЕ! Научно докажано: Македонците се првите луѓе во Европа
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА4 weeks ago
ЗА НИВ БИЛ МАКЕДОНЕЦ: Комити кои го преживеале Илинден во 1960 година му оддаваат почит на Пиринскиот цар Јане Сандански
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА2 months ago
Портрет на прилепско семејство од 1793 година ја ништи бугарската и грчката пропаганда против Македонците
-
НА ДЕНЕШЕН ДЕН4 weeks ago
Во Влахи во Пиринска Македонија е роден македонскиот револуционер, Пиринскиот цар, Јане Сандански
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА1 month ago
Германскиот историчар Лоникер во 1578 година ги наведува Македонците како засебен народ
-
Вести2 months ago
ЛАВРОВ НАВОДНО ЈА „ПОПАРИЛ“ ГРЦИЈА: ВРШИТЕ ТЕРОР КОН МАКЕДОНЦИТЕ И МАКЕДОНИЈА А НАС ЌЕ ТИ ПРЕДАВАТЕ ДЕМОКРАТИЈА?
-
Вести1 month ago
МАЈМУНСКА СИПАНИЦА– ДАЛИ ЗАПОЧНУВА НОВА ПАНДЕМИЈА?
-
ЕНЦИКЛОПЕДИЈА2 months ago
ГЕРМАНСКА МАПА ОД 1940-ТА: Македонците во Македонија претставени како засебен мнозински народ, Бугари немало ни за бугарските сојузници